Obecne i planowane działania uczelni podsumowują Bożena Ewa Matusiak, Marek Matejun i Izabela Różańska-Bińczyk z Centrum Studiów Zrównoważonego Rozwoju na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego.
Idea zrównoważonego rozwoju jest strategią równoczesnego rozpoznawania i rozwiązywania współczesnych problemów gospodarczych, społecznych i środowiskowych mających na celu zapewnienie działań na rzecz zrównoważonej przyszłości naszej planety oraz na rzecz jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń w wymienionych wyżej obszarach.i Podczas sesji Zgromadzenia ONZ, przyjęto 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (ZR), które są wskazówkami dla rozwoju cywilizacyjnego świata. Koncepcja ZR wyznacza nie tylko nowe kierunki podejmowanych działań i innowacji, ale również wskazuje na konieczność prowadzenia edukacji mającej skutkować zmianą powszechnej świadomości społecznej. Potrzebna jest skuteczna edukacja ekologiczna społeczeństwa oraz ukształtowanie właściwego i spójnego systemu wartości.ii
Aby między innymi odpowiedzieć na pytanie, jakie wyzwania stoją przed uczelniami wyższymi w obszarze ZR została zorganizowana I Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Uczelnie wyższe wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju”iii. Jej celem było przedstawienie działań i najlepszych praktyk edukacyjnych, informacyjnych, organizacyjnych oraz wyników badań naukowych podejmowanych na uczelniach wyższych w obszarze realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Podczas sesji plenarnej zaprezentowano dobre praktyki oraz doświadczenia w zakresie aktywności na rzecz ZR na uczelniach wyższych. Swoje osiągnięcia w zakresie zrównoważonych działań gospodarczych, społecznych i proekologicznych zaprezentowali m.in. przedstawiciele Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Łódzkiej, Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Łódzkiego.
Przedstawione zostały poniżej wybrane inicjatywy poszczególnych Uczelni.
Uniwersytet Łódzki – to uczelnia świadomie działająca na rzecz klimatu i środowiska. Na UŁ działa zespół doradczy ds. polityki klimatyczno-środowiskowej UŁ. W ramach idei małych kroków Zespół wdrożył następujące działania: opracowanie listy dobrych praktyk środowiskowych jako rekomendacji do stosowania w jednostkach organizacyjnych UŁ;
inwentaryzacja terenów zieleni Uczelni celem opracowania szczegółowych zaleceń dla pielęgnacji trawników, tworzenia łąk kwietnych i nasadzeń drzew; zakładanie ogrodów fasadowych (współpraca z Urzędem Miasta); tworzenie miejsc przyjaznych miejskim zwierzętom (uli na obiektach uniwersyteckich, domków dla zapylaczy, budek dla ptaków, domków dla jeży itp.); wprowadzanie systemów retencjonowania wody deszczowej.
W ramach idei kroków milowych zostały wdrożone następujące działania: wprowadzenie do Strategii rozwoju Uczelni zagadnień związanych z ograniczaniem jej wpływu na klimat i środowisko oraz opracowanie polityki środowiskowej UŁ; opracowanie i wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego Uczelni; wprowadzenie Zielonych Zamówień Publicznych; utworzenie Zielonego Budżetu Obywatelskiego; planowany obecnie montaż instalacji fotowoltaicznych na budynkach UŁ. Wybrane projekty badawcze prośrodowiskowe i proklimatyczne realizowane w UŁ to: projekt Horyzont 2020 FRONTSH1P to badania nad gospodarowaniem odpadami w Łodzi i regionie łódzkim.
Wybrane wdrożenia i inwestycje prośrodowiskowe i proklimatyczne realizowane w UŁ to: pilotażowy ogród fasadowy z systemem gromadzenia i redystrybucji wody.
Wszystkie działania na rzecz zrównoważonego rozwoju na UŁ mają na celu: umacnianie wizerunku Uczelni nowoczesnej, odpowiedzialnej, reagującej na społeczne wyzwania; wzmocnienie prestiżu Uczelni na arenie międzynarodowej; tworzenie sieci Green Universities; oddziaływanie na otoczenie oraz wzmacnianie świadomości ekologicznej społeczności akademickiej i uzyskanie oszczędności na skutek monitorowania zużycia różnorodnych zasobów oraz nowych inwestycji proekologicznych.
Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Klimatu Politechniki Wrocławskiej (CZRIOK PWR)iv jest uczelnią techniczną, która dostarcza rozwiązania technologiczne służące ochronie środowiska. Są to m.in. aplikacje pilotażowe, projekty demonstracyjne i innowacyjne produkty; innowacje dla lepszego zarządzania zieloną i cyfrową transformacją; innowacje społeczne i w obszarze łańcuchów wartości. Cele i działania CZRIOK to bilansowanie i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez optymalizację zużycia energii i ciepła, inwestowanie w energię odnawialną; integracja wytwarzania energii elektrycznej z energii słonecznej ze strukturami kampusu takimi jak dachy, parkingi i konstrukcje o niewykorzystanej do tej pory przestrzeni; zwiększanie udziału alternatywnych źródeł transportu; rozwinięcie różnorodności biologicznej na terenie kampusu poprzez planowanie i zwiększanie ilości terenów zielonych połączone z możliwościami rozwoju instalacji poboru, magazynowania, nawadniania i wykorzystania wody deszczowej; inicjowanie, realizacja i monitorowanie działań ograniczających strumienie odpadów i ścieków na terenie kampusu; stymulowanie badań naukowych i działań o charakterze edukacyjnym oraz kreowanie atmosfery do rozwoju kursów, kierunków studiów pro-środowiskowych (nowy kierunek studiów: Gospodarka o Obiegu Zamkniętym i Ochrona Klimatu) odpowiadających na aktualne problemy środowiskowe.
Na Politechnice Łódzkiej funkcjonuje Zespół ds. Zrównoważonego Rozwoju. Uczelnia jest świadoma koniecznych zmian oraz tego, że ZR to nie tylko idea, to przede wszystkim realne działania. Cel 13 działania w dziedzinie klimatu jest realizowany m.in. poprzez projekty mające na celu zahamowanie wzrostu stężenia CO2, usuwania CO2 z gazów odlotowych, wykorzystanie CO2 jako surowca, a także projekty poprawiające efektywność energetyczną budynków (zużywanie mniejszych ilości energii), a tym samym – redukcję emisji gazów cieplarnianych.v
Powstał też cykl live’ów #EKOlogicznie z PŁ na Facebooku i YouTube PŁ. Podczas tych spotkań naukowcy opowiadają o prowadzonych badaniach, których wyniki wykorzystywane są w ochronie środowiska, eksperci dzielą się swoją wiedzą na tematy związane z ekologią, doradzają, jak być świadomym konsumentem oraz wyjaśniają, jakie decyzje warto podejmować, troszcząc się o środowisko. Jak zostało podkreślone podczas Konferencji, priorytetowym zadaniem Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju PŁ jest poszerzenie wiedzy i świadomości o celach zrównoważonego rozwoju wśród całej społeczności akademickiej.
Do efektów konferencji można zaliczyć przede wszystkim zaprezentowanie praktycznych przykładów działań podejmowanych na rzecz realizacji celów ZR na uczelniach wyższych, przedstawienie wyników badań naukowych prowadzonych na uczelniach wyższych w obszarze ZR oraz deklarację w sprawie powołania sieci współpracy jednostek organizacyjnych uczelni wyższych działających na rzecz ZR.
Za jeden z najistotniejszych efektów konferencji można uznać wspólne stanowisko prelegentów i uczestników Konferencji do podjęcia działań odnoszących się głównie do trzeciego filaru zrównoważonego rozwoju, czyli działań na rzecz ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu. Oznacza to budowanie uczelni świadomie dbających o środowisko poprzez m.in. podniesienie świadomości ekologicznej pracowników, studentów i otoczenia Uczelni, kształtowanie postaw proekologicznych oraz podejmowania działań odnoszących do tworzenia zielonych miejsc pracy.
i Agenda 21, (1992). Dokumenty końcowe konferencji Narodów Zjednoczonych, Środowisko i rozwój: Szczyt Ziemi : Rio de Janeiro, 3-14 czerwca 1992 r. / Inst. Ochrony Środowiska.
ii A. Kalinowska, A. Batorczak, 2017, Uczelnie wyższe wobec wyzwań celów zrównoważonego rozwoju, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Organizacja i Zarządzanie z. 104, nr kol. 1979, s. 282.
iii Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Uczelnie wyższe wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju”, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki, 01.03.2022 dostępne jest na stronie: http://green.wz.uni.lodz.pl/?p=1035
iv Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Klimatu Politechnika Wrocławska, https://klimat.pwr.edu.pl/
v Politechnika Łódzka na drodze zrównoważonego rozwoju. Raport za lata 2020-2021, https://p.lodz.pl/sites/default/files/2022-02/raport-zrownowazonego-rozwoju__0.pdf
Autorzy materiału:
dr hab. inż. Marek Matejun, prof. UŁ
dr hab. Bożena Matusiak, prof. UŁ
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego