Jak obecnie wyglądają obowiązki „instamatek”? Jak łączą pracę z opieką nad dziećmi? Jakie są ich największe problemy? Co myślą o pracy zdalnej i elastycznych godzinach pracy? Między innymi na te pytania odpowiadają wyniki badania przeprowadzonego przez dr Annę Krasnovą oraz dr Patrycję Mizerę-Pęczek.
Rok pandemii w Polsce odznaczył się nie tylko zmianami globalnymi z punktu widzenia całego społeczeństwa. Modyfikacji uległ również, a może przede wszystkim, tryb i styl życia ludzi. W związku z wprowadzanymi ograniczeniami przenieśliśmy do świata online nie tylko edukację czy pracę, ale także życie prywatne. Coraz częściej w Internecie dzielimy się też swoimi przeżyciami, doświadczeniami i emocjami. Analiza raportów branżowych wskazuje, że tylko w ciągu ostatniego roku w Polsce przybyło aż 1,4 miliona nowych użytkowników mediów społecznościowych, a na aktywność na Facebooku, TikToku czy Instagramie przeznaczamy średnio 2,5 godziny dziennie (blisko 1/3 czasu spędzonego online). Co ciekawe, z roku na rok w mediach społecznościowych zauważalny jest wzrost aktywności matek (CBOS) - warto zwrócić uwagę, że to szczególnie młode mamy, które w związku ze zmianą trybu życia, spowodowaną urodzeniem dziecka, częściej doświadczają poczucia utraty kontroli nad własnym losem oraz samotności. Kontakty wirtualne stają się dla nich pewnego rodzaju substytutem relacji towarzyskich oraz uatrakcyjniają spędzanie pozornie bezproduktywnego czasu (np. podczas drzemki dziecka).
Należy dostrzec, że sytuacja kobiet na rynku pracy wciąż jest gorsza w porównaniu do mężczyzn, a pandemia tylko pogłębiła nierówności w tym zakresie. To właśnie matki podczas pandemii, w znakomitej większości, przejęły obowiązki rodzicielskie, co sprawiło, że musiały sobie poradzić z koniecznością łączenia ich z obowiązkami zawodowymi w warunkach nowej codzienności.
Dr Anna Krasnova i dr Patrycja Mizera-Pęczek w rezultacie analizy jakościowej dyskursu wybranych postów na Instagramie, rozpoznały doświadczenia „instamatek” związane z łączeniem przez nie ról rodzicielskich i zawodowych w okresie pandemii. Do badania wyselekcjonowano posty opublikowane na portalu w okresie pierwszego roku trwania pandemii w Polsce (od marca 2020). Autorki interesowało: jak często „instamatki” pracujące w okresie pandemii wykonują swoją pracę zdalnie, na jakie aspekty pracy zdalnej zwracają uwagę, z jakimi trudnościami się spotykają, jakie atuty takiej pracy zauważają, jaką rolę odgrywa łączenie ról zawodowych i prywatnych „instamatek” w ich codzienności, czy jest łatwiej/trudniej niż przed pandemią oraz jak okres pandemii oddziałuje na ich codzienne funkcjonowanie.
Zgodnie z założeniami badawczymi autorek, matki aktywne na Instagramie dzieliły się w wirtualnym świecie swoimi doświadczeniami radzenia sobie z nowymi sytuacjami i zmianą nawyków. Analizowane przez autorki posty dotyczyły różnorodnych aspektów łączenia ról macierzyńskich z pracą zawodową w nowej codzienności naznaczonej pandemią. Najważniejsze dylematy wyodrębnione z narracji „instamatek” to: zmagania z nowymi wyzwaniami edukacji dzieci i opieki nad dziećmi w domu bez wsparcia instytucji opiekuńczo-wychowawczych; nowe emocje i doświadczenia, które redefiniują podejście do macierzyństwa; nowy podział obowiązków w rodzinach i konflikty, które powstają na tym tle. Ponadto, z badań wynika, że zmieniło się podejście matek do proponowanych im rozwiązań, służących kształtowaniu równowagi praca-życie w okresie przed pandemią. „Instamamy” nie są już tak entuzjastycznie nastawione do umożliwienia im pracy zdalnej oraz do elastycznych godzin pracy. W ich opiniach jest to rozwiązanie krótkookresowe, które nie sprawdza się, gdy kobiety przejmują na swoje barki obowiązki opiekuńczo-wychowawcze.
Mamy aktywne na Instagramie pisały w swoich postach, że nowa pandemiczna codzienność sprawiła, że w ich rodzinach przestały funkcjonować wypracowane i rutynowe praktyki. Komunikowały, że to właśnie one przejęły obowiązki związane z edukacją dzieci i opieką nad nimi, redukując tym samym czas, który mogły poświęcać pracy zawodowej i pracując przy tym w o wiele trudniejszych niż dotychczas warunkach (np. w nocy lub przed komputerem ustawionym na kuchennym blacie z małymi dziećmi trzymanymi na kolanach). Nieco częściej o trudach codzienności pisały te „instamatki”, które miały możliwość pracy zdalnej, niż te, które z racji wykonywanego zawodu nie mogły pracować z domu. Aktywne w mediach społecznościowych mamy zwróciły także uwagę na uciążliwości wynikające z braku wyraźnej granicy pomiędzy przestrzenią do pracy, a przestrzenią do “życia w rodzinie”.
Jest to obecnie istotne wyzwanie dla pracodawców, by stworzyć pracującym matkom angażujące i ambitne wyzwania zawodowe, którym będą mogły sprostać w nowych okolicznościach pracy. Na uwagę zasługuje też fakt, że zgodnie z wynikami przeprowadzonych badań, pandemia w negatywny sposób oddziałuje na zdrowie psychofizyczne matek, a nowa codzienność zawodowa powoduje nadmierny stres, często wynikający z braku możliwości wykonywania pracy na dotychczasowym poziomie. Tymczasem komunikaty matek pracujących zdecydowanie nie są narzekaniem na codzienność, w której funkcjonują. Badane kobiety konstruktywnie oceniają rzeczywistość, wskazują na swoje nowe potrzeby, oczekiwania związane z pandemiczną codziennością oraz chwalą się nowymi sposobami rozwiązywania problemów, zarówno rodzicielskich, jak i zawodowych. Z badań dr Anny Krasnovej i dr Patrycji Mizery-Pęczęk z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego wynika, że „instamatki” stają się coraz bardziej świadome swoich mocnych stron: wielozadaniowości i umiejętności organizowania życia zawodowego i rodzinnego. Ponadto z narracji kobiet aktywnych w social media wynika, że oczekują, aby ich głos w rozwiązywaniu kwestii społecznych był bardziej słyszalny.
Więcej informacji o badaniu:
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego