Odpowiedzi na to pytanie szukają naukowcy z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego oraz Instytutu Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu uczestniczący w międzynarodowym projekcie dotyczącym ponownego wykorzystania wody przez sektor przemysłowy i rolniczy.
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego oraz Instytut Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu są partnerami projektu SMART-WaterDomain Framework for organizational decision-making process in water reuse for smart cities realizowanego w konsorcjum z przedstawicielami instytucji naukowych z: Niemiec, Japonii, Polski, Czech, Słowacji i Litwy. Celem międzynarodowego projektu jest opracowanie systemowych mechanizmów działania, które wspomogą ponowne wykorzystanie ścieków jako dodatkowych zasobów wody. W rezultacie działania te będą wsparciem dla firm, które wdrożą technologie ponownego wykorzystania wody w procesach produkcyjnych. Projekt koncentruje się również na wzmocnieniu adaptacji i akceptacji celowego, ponownego użycia oczyszczonych ścieków w sektorze przemysłowym i rolniczym, co ma służyć zmniejszeniu poboru z istniejących źródeł słodkiej wody, na czym skupiają się rządy i decydenci całego świata.
Jesteśmy u progu kryzysu wodnego
Ogromny wpływ na dostępność zasobów wodnych ma ciągły spadek jakości wód powierzchniowych i podziemnych.4 Według najnowszych danych z Państwowego Gospodarstwa Wodnego - Wody Polskie, w Polsce dzięki realizowanym w ostatnich latach licznym inwestycjom z zakresu retencji wód, ilość retencjonowanego średniorocznego odpływu z rzek wzrośnie w najbliższym czasie z obecnych 6,5% do ok. 7%. To jednak wciąż za mało, aby w pełni zapewnić, że w przyszłości wystarczy wody na zaopatrzenie ludności w wodę, do procesów produkcyjnych czy w rolnictwie. Również hydrolodzy już od dłuższego czasu alarmują, że zasoby wody do spożycia stale się zmniejszają z powodu nieustannej degradacji wód powierzchniowych i podziemnych.
- Sytuację pogarsza fakt uszczelniania powierzchni, głównie w miastach, co przyczynia się do nadmiernego odprowadzania wód opadowych kanałami podziemnymi i w konsekwencji przeciążenia systemów kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków. W obliczu zmian klimatu w sposób szczególny powinniśmy pamiętać o tym, że nie możemy pozwolić sobie na jej marnotrawstwo. Należy ograniczać zużycie wody, szczególnie w przypadku, kiedy nie potrzebujemy wody o najwyższej jakości (wody do spożycia). Z powodzeniem przy wielu czynnościach wykonywanych na co dzień, np. podlewaniu roślin, spłukiwaniu ustępów czy w niektórych układach przemysłowych można ją zastąpić odpowiednio wodą deszczową, ściekami szarymi czy też wodą technologiczną - mówi Ewa Burszta-Adamiak z UPWr.
Przewiduje się, że już za chwilę rozpocznie się wielka światowa podróż „za wodą”, a wręcz ten, kto będzie miał dostęp do wody będzie mógł dyktować warunki. Kryzys wodny przejawiać się będzie przede wszystkim w takich dziedzinach jak rolnictwo, energetyka, przemysł czy wreszcie w dostępie do wody pitnej. - Dlatego też w tej materii niezbędna jest współpraca nie tylko w przestrzeni krajowej, ale również międzynarodowej, współpraca która pozwoli wypracować mechanizmy zapewniające wyrównanie wodnych niedostatków - dodaje Katarzyna Pawęska z UPWr.
Nowe źródła wody pilnie poszukiwane
Gdzie znaleźć nowe źródła wody? Odpowiedź jest stosunkowo prosta - skoro nie można wody niczym zastąpić, należy nią gospodarować w sposób racjonalny, a w miarę możliwości wykorzystywać ją wielokrotnie.
Odzysk wody to konieczność. W skali Unii Europejskiej wykorzystujemy ponownie jedynie 2,4% oczyszczonych ścieków. To zdecydowanie za mało. Już dzisiaj w Polsce są zakłady przemysłowe, które spotykają się z problemem braku wody przeznaczonej na cele produkcyjne. Dlatego też istotnym staje się poszukiwanie nowych możliwości zapewniających jej stałe dostawy. Mówimy tu o odzysku wody, czyli jej powtórnym zagospodarowaniu, także odzysku wody ze ścieków, co jest w chwili obecnej zgodne z ideą gospodarki o obiegu zamkniętym, jak również stanowi wspólne stanowisko krajów Unii Europejskiej na drodze do łagodzenia skutków zmian klimatu i kryzysu wodnego.
- Odpowiadając na zidentyfikowany problem zaprojektowaliśmy badania adresowane do przedstawicieli biznesu i organizacji sektora publicznego, które mają pomóc w określeniu bieżącej sytuacji. Te sektory są kluczowe w kontekście projektowania przyszłych rozwiązań. W kwestionariuszu znalazły się pytania o sposób poboru wody i wielkość zużycia, postępowanie ze ściekami i sposób zarządzania zasobami wodnymi – podkreśla T. Bartosz Kalinowski z WZ UŁ. - Zachęcamy do wzięcia udziału w badaniu i wypełnienia anonimowego kwestionariusza ankiety. Pozwoli nam to na identyfikację obszarów problemowych, w których możliwe będzie zaprojektowanie rozwiązań wspierających zarządzanie zasobami wodnymi – uzupełnia Kalinowski.
Anonimowy kwestionariusz ankiety do wypełnienia: https://www.surveymonkey.com/r/SMARTWaterDomain-Polska
Projekt zakłada szereg aktywności pomocnych w procesie decyzyjnym związanym z wykorzystaniem zasobów wodnych. Interdyscyplinarne ujęcie pozwoli przyjrzeć się wykonalności technicznej, przepisom prawnym oraz korzyściom wynikającym z powtórnego wykorzystania wody i oczyszczonych ścieków w różnych rodzajach działalności. Na podstawie uzyskanych danych zdiagnozowane zostaną wyzwania oraz podjęta będzie próba projektowania rozwiązań dla wdrażania strategii adaptacyjnych, które pomogą podjąć skuteczne kroki w kierunku ponownego wykorzystania wody. Dlatego właśnie opracowane zostanie narzędzie wspomagania decyzji i monitorowania wykorzystania zasobów wodnych.
- Uzyskanie “wodnej niezależności” to proces długofalowy, w którym sukces może być osiągnięty poprzez współpracę na wielu płaszczyznach. Mamy nadzieję, że wyniki projektu SMART-WaterDomain przyczynią się do wypracowania mechanizmów wspomagających odzysk wody i jej powtórne wykorzystanie - dodaje Katarzyna Pawęska.
Kryzys wodny to, obok kryzysu klimatycznego, jedno z najważniejszych wyzwań dla międzynarodowej społeczności. Poszukiwanie efektywnych sposób zagospodarowania zasobów wodnych powinno być wspólnym celem na drodze do zrównoważonego rozwoju.
1 Z. Chen, H.H. Ngo, W. Guo (2013)A critical review on the end-uses of recycled water Crit. Rev. Environ. Sci. Technol., 43, pp. 1446-1516, 10.1080/10643389.2011.647788
2 A.L. Sønderlund, J.R. Smith, C. Hutton, Z. Kapelan (2014) Using smart meters for household water consumption feedback: knowns and unknowns Procedia Eng, 89, pp. 990-997,
3 A. Harris (2012) The drop in demand, climate change sustainability Eng. Technol. Mag. (19 November 2012)
4 A. Roshan, M. Kumar, Water end-use estimation can support the urban water crisis management: A critical review, Journal of Environmental Management, Volume 268, 15 August 2020, https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2020.110663
Więcej informacji o projekcie:
dr hab. T. Bartosz Kalinowski, prof. UŁ
Kierownik projektu SMART-WaterDomain Framework for organizational decision-making process in water reuse for smart cities na Wydziale Zarządzania UŁ
Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki